H MAΡΙΛΕΝΑ ΦΩΚΑ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΊΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η ΠΑΝΤΙΜΟΣ, ΙΕΡΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΟΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΙ ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ “ΓΡΑΠΤΟΙ”

Της Μαριλένας Φωκά (ΜΑ), αγιογράφου, κριτικού τέχνης & λογοτεχνίας

Στο “Προοίμιον” του έργου του Έκφρασις της Ορθοδόξου Εικονογραφίας ο Φώτης Κόντογλου αναφέρει: “ η πάντιμος τέχνη της Αποστολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι μια τέχνη ιερά και λειτουργική, όπως είναι όλαι αι εκκλησιατικαί τέχναι, όπου έχουν σκοπόν πνευματικόν. Αι Άγιαι αυταί τέχναι δεν θέλουν να στολίσουν μόνον τον ναόν με ζωγραφικήν δια να είναι ευχάριστος και τερπνός εις τους εκκλησιαζομένους … αλλά να τους ανεβάσουν εις τον μυστικόν κόσμον της πίστεως...με τας λοιπάς τέχνας όπου συνεργούν όλες μαζί ώστε να μορφωθεί μέσα στας ψυχάς των πιστών ο μυστικός παράδεισος.” Όπως ήδη αναφέρθηκα στο προσωπολόγιό μου στις κοινωνικές διαδικτυακές σελίδες που σε κάτι τέτοιες στιγμές αισθάνομαι ότι είναι ευλογία να υπάρχουν καθώς ανταλλάσουμε τις απόψεις μας και πρόσφατα συνενώσαμε μαζί τις φωνές μας για το πρόσφατο γεγονός της έκθεσης στην Εθνική Πινακοθήκη : “μόλις χθές γιορτάσαμε την Αναστήλωση των Εικόνων. Η Αγιογραφία είναι τέχνη που την σπουδάζουμε πολλά χρόνια, ιερή, όπως έλεγε και ο μεγάλος δάσκαλος και μάστορας της Αγιογραφίας Φώτης Κόντογλου. Είναι τέχνη λειτουργική, με αυστηρούς κανόνες . Απαιτείται μάλιστα καθαρότητα βίου, ταπεινότητα και απόλυτος σεβασμός στις Άγιες εικονιζόμενες μορφές από αυτούς που την διακονούν. Πολλοί άνθρωποι έχουν προσευχηθεί, έχουν κλάψει παρακαλώντας και περιμένοντας την θεία παρηγοριά. Η Αγιογραφία δεν ενδείκνυται για καλλιτεχνικές αναζητήσεις. Κάθε άλλη χρήση αναφορά ή παραποίηση αυτών είναι απαράδεκτη.

Ανάμεσα στις απόψεις σας που καταγράφηκαν καταθέτω αυτολεξεί: Πάνος Καλουδάς (δημοσιογράφος, συγγραφέας, σκηνοθέτης) : “ Έτσι Μαριλένα. Συμφωνώ απόλυτα. Η αγιογραφία είναι λειτούργημα. Είναι ύψιστη προσφορά. Και δεν επιδέχεται παρεκκλίσεις.”

Τάσος Κουνέλης (θεολόγος, ιεροψάλτης,ερμηνευτής): “Η Αγιογραφία είναι μετάβαση από το ανθρώπινο στο Θείο. Οποιαδήποτε παρέκκλιση εξυπηρετεί άλλους σκοπούς “, Στάθης Λιώτης (συγγραφέας, εκπαιδευτικός, δάσκαλος ορθοφωνίας): ‘Προσυπογράφω!!! ¨”. Η Μαρίνα Λουκάκου ( δημοσιογράφος) : “Επέτρεψε μου να το κοινοποιήσω γιατί με εκφράζει απόλυτα…”

Η Κωνσταντίνα Δελλαπόρτα (εικαστικός, αγιογράφος, ποιήτρια) : “Καλημέρα Μαριλένα μου! Όταν η αγιογραφία γίνεται επάγγελμα για ποια πίστη μιλάμε? Σε όλα τα άλλα συμφωνώ!”. Η Areti Xidia (εικαστικός) : “Ακριβώς έτσι γι' αυτό και δεν υπογράφουμε όπως έναν πίνακα απλώς με το όνομα μας αλλά Δια χειρός και το όνομα μας.”

Ο πολιτικός επιστήμων, συγγραφέας, κριτικός και ιστορικός τέχνης Λεόντιος Πετμεζάς, τοποθετήθηκε επί του θέματος λέγοντας: “Η καθαρότητα των συλλήψεων κάθε δημιουργού δεν πρέπει να στέκεται ποτέ με βλάσφημο τρόπο απέναντι στην θρησκεία. Η έμπνευση του πρέπει να στηρίζεται πρώτιστα στην αυθεντικότητα της ειλικρινούς κατάθεσης και στην προσωπική εντρύφηση. Υπάρχουν εξαίρετες καταθέσεις που υμνούν το θεϊκό στοιχείο που επισυνάπτουν και ενδυναμώνουν την αλήθεια για την πίστη με ευλάβεια, κατάνυξη και σεβασμό, που καθρεφτίζουν τους αγωγούς της μνήμης και διεγείρουν τα ιδεώδη για τις πανανθρώπινες αξίες. Τα εκθέματα αυτά είναι χειρονομίες της ψυχής και της αντίληψης, αφομοιώνουν και εξισορροπούν τις ζωτικές καταστάσεις με τα ζωογόνα γεγονότα που αναβιώνουν. Αποτελούν επιλεγμένα αφηγήματα με γενικευμένη επέκταση και ατμοσφαιρική θέαση που αποδίδονται και απεικονίζονται σε εμβληματικές χαράξεις με ευφρόσυνα στίγματα του πνεύματος και με μηνύματα ευειδούς διαδραστικής συνδιαλλαγής.”

Ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάνω στον δικό μου δάσκαλο στην Αγιογραφική τέχνη κ. Σπύρο Κορδολαίμη (αρχαιολόγο, απόφοιτο ΑΣΚΤ Βενετίας) και υπεύθυνο καθηγητή στο εργαστήρι Αγιογραφίας του Ιερού Ναού Προφήτη Ηλία στην Αγία Παρασκευή που μας μύησε στα άδυτα της ευλογημένης αυτής τέχνης χαρίζοντάς μας το καλλιτεχνικό και πνευματικό “ευ ζήν”.

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τον Αγιο Λάζαρο τον ομολογητή, αγιογράφο όπου επί Εικονομαχίας μαρτύρησε καθώς οι εικονομάχοι του έβαλαν πυρακτωμένα πέταλα στα χέρια του για να μην ξαναγιογραφήσει και τους Αγίους Θεοφάνη και Θεόδωρο τους επονομαζόμενους Γραπτούς , στα μέτωπα των οποίων ο εικονομάχος αυτοκράτορας Θεόφιλος το 836 μ.Χ. χάραζε επί ώρες με πυρακτωμένες βελόνες τους εξής στίχους: «Πάντων ποθούντων προστρέχειν προς την πόλιν ,Όπου πάναγνοι του Θεού Λόγου πόδες Έστησαν εις σύστασιν της οικουμένης, Ώφθησαν ούτοι τω σεβασμίω τόπω Σκεύη πονηρά δεισιδαίμονος πλάνης, Εκείσε πολλά λοιπόν εξ απιστίας Πράξαντες δεινά αισχρά δυσσεβοφρόνως, Εκείθεν ηλάθησαν ως αποστάται Προς την πόλιν δε του κράτους πεφευγότες ,Ουκ εξαφήκαν τας αθέσμους μωρίας. Όθεν γραφέντες ως κακούργοι την θέαν Κατακρίνονται και διώκονται πάλιν». [Μεταφορά στα νέα ελληνικά: «Επειδή όλοι ποθούν να πάνε στην πόλη, όπου στάθηκαν τα πάναγνα πόδια του Θεού Λόγου με σκοπό να συνενωθεί η οικουμένη, παρουσιάσθηκαν στον σεβάσμιο αυτόν τόπο και τα πονηρά αυτά δοχεία της δεισιδαίμονος πλάνης. Εκεί λοιπόν, αφού έπραξαν λόγω της απιστίας τους πολλά και φοβερά αίσχη με φρόνημα μισητό στον Θεό, εκδιώχθηκαν από εκεί σαν αποστάτες. Και όταν κατέφυγαν στην πόλη του κράτους, δεν εγκατέλειψαν τις παράνομες ανοησίες τους. Γι’ αυτό, αφού καταγράφηκαν σαν κακούργοι στα μέτωπά τους κατακρίνονται και διώχνονται πάλι»].

(Πηγές : Έκφρασις της Ορθοδόξου Εικονογραφίας , Φ.Κόντογλου, Αρχείο Μ.Φωκά και προσωπικό ιστολόγιο, Πεμπτουσία, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: 1. Λ. Πετμεζάς , Μ.Φωκά , Σ. Κορδολαίμης ετήσια Έκθεση Εικαστικών Εργαστηρίου Αγιογραφίας Προφήτη Ηλία Αγίας Παρασκευής. 2. Η Πλατυτέρα των Ουρανών, χειρ Μ.Φωκά , Παρεκκλήσιο Αγίων Παϊσίου του Μεγάλου και Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου , Ιερός Ναός Αγίας Σοφίας Νέου Ψυχικού)