Της αγιογράφου, κριτικού, βιβλίου-τέχνης, Μαριλένας Φωκά (ΜΑ)
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέρος
τοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει.
Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν
παρέλαβε ὁ ΔαρεῖοςὙστάσπου. (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς,
ὁ Μιθριδάτης, Διόνυσος κ' Εὐπάτωρ). Ἀλλ' ἐδῶ
χρειάζεται φιλοσοφία· πρέπει ν' ἀναλύσει
τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος:
ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην· ὄχι ὅμως — μᾶλλον 0σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων.
Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής.
Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει
τρέχοντας, καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει.
Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς Ρωμαίους.15Τό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνορα.
Ὁ ποιητής μένει ἐνεός.Τί συμφορά!
Ποῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς,
ὁ Μιθριδάτης, Διόνυσος κ' Εὐπάτωρ,
μ' ἑλληνικά ποιήματα ν' ἀσχοληθεῖ.20Μέσα σέ πόλεμο — φαντάσου, ἑλληνικά ποιήματα.
Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης. Ἀτυχία!
Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν «Δαρεῖο»
ν' ἀναδειχθεῖ, καί τούς ἐπικριτάς του,
τούς φθονερούς, τελειωτικά ν' ἀποστομώσει.25Τί ἀναβολή, τί ἀναβολή στά σχέδιά του.
Καί νά 'ταν μόνο ἀναβολή, πάλι καλά.
Ἀλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλεια
στήν Ἀμισό.3 Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρή.
Εἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ Ρωμαῖοι.30Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ' αὐτούς,
οἱ Καππαδόκες; Γένεται ποτέ;
Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες;
Θεοί μεγάλοι, τῆς Ἀσίας προστάται, βοηθῆστε μας. —
Ὅμως μές σ' ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό,35ἐπίμονα κ' ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ' ἔρχεται—
τό πιθανότερο εἶναι, βέβαια, ὑπεροψίαν καί μέθην·
ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος.
(Καβάφης 1920)
Πολλές φορές στην ιστορία του πολιτισμού η καταγραφή της ιστορίας έγινε με έμμεσο τρόπο όχι από ιστορικούς- ιστοριογράφους αλλά από μελετητές, εικαστικούς, φιλόσοφους η λογοτέχνες. Μια τέτοια περίπτωση είναι και “Ο Δαρείος”, ποίημα το οποίο ανήκει στα ιστορικά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη (Αλεξάνδρεια 29 Απριλίου 1863-.29 Απριλίου 1933). Σύμφωνα με την Μαλλιώτα «Υπό μία κρατούσα έννοια, ο ιστορικός Καβάφης, είναι εγκυκλοπαιδικός Καβάφης. Μας μαθαίνει, κατά κάποιον τρόπο, ιστορία μέσω της ποίησης και ποίηση μέσω της ιστορίας. Το ένα δρα συμπληρωματικά στο άλλο και η ιστορία γίνεται ερμηνευτικό κλειδί για να κατανοήσουμε τη δική μας εποχή, για να συνειδητοποιήσουμε τους αόρατους παράγοντες που προσδιορίζουν τη ζωή μας και τη θέση μας μέσα στον κόσμο.»
Ο ποιητής στο corpus του αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα με προτίμηση στην ελληνιστική εποχή. Συγκεκριμένα, στο ποίημα “Ο Δαρείος” αποτυπώνει την ιστορική στιγμή του Πέρση αυτοκράτορα Δαρείου του Α΄ ή Δαρείου του Μέγα ( 550-486 π.Χ.) που συνδέεται με την πρόθεσή του να κατακτήσει την Ελλάδα. Σύμφωνα με ιστορικούς μελετητές “ο Δαρείος ήταν ένας σκληρός αυτοκράτορας και διακατεχόταν από το πολεμικό δόγμα της αστραπιαίας επίθεσης. Ήθελε το στράτευμα να κινείται ταχύτατα, να πειθαρχεί στις εντολές του στρατηγού, να δρα κάτω από αυστηρό έλεγχο και να μη δείχνει έλεος. Η ενθρόνισή του έγινε η αιτία πολλών αναταραχών και επαναστατικών κινημάτων τις οποίες κατέστειλε βίαια. Το αποκορύφωμα της αγριότητας του ήταν ο σκοτωμός 55.000 πολεμιστών στην Βαβυλώνα, ο ανασκολοπισμός του Ναβουχοδονόσωρα Β΄ και ο εξόρυξη των οφθαλμών του Μήδιου ηγέτη Φραόρτη.”
Η ιστορική καταγραφή στο ποίημα διακόπτεται έντεχνα με την εισβολή του υπηρέτη στον χώρο την στιγμή που ο (φανταστικός ποιητής) Φερνάζης είναι έτοιμος να ξεδιπλώσει το ποιητικό του ταλέντο, από ένα άλλο ιστορικό γεγονός, την εισβολή των Ρωμαίων στην Ελλάδα. Η ιστορική κατάθεση του δίνει χώρο ια την ανάπτυξη της γνωστής ειρωνείας του η οποία παρουσιάζει ιστοριογραφικό βάθος. Ο Καβάφης έκανε χρήση μιας ιστορικής στιγμής του παρελθόντος ως πρίσμα για την ανάλυση μιας άλλης σύγχρονής του, αυτής της καταγραφής του ποιήματος. Στον “Δαρείο” μπορεί να γίνει παραλληλισμός της έκρυθμης κατάστασης της εποχής της συγγραφής του ποιήματος το 1917 στην «κορύφωση του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και παραμονές της εμπλοκής της Ελλάδας σ’ αυτόν με την ανάλογη της εποχής του Μιθρυδάτη (132-.63 π.Χ.) τον οποίο σκόπευε ο Φερνάζης να κολακεύσει μέσω της ποητικής αναφοράς στον ένδοξο πρόγονό του Δαρείο. Ο Μιθριδάτης ήταν ένας από τους πιο εντυπωσιακούς και επιτυχημένους εχθρούς της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Η αποτυχία των προσπαθειών τού Μιθριδάτη για την ίδρυση ενός μεγάλου ελληνιστικού βασιλείου στην ανατολή, το οποίο και θα αντιστάθμιζε την ισχύ του ρωμαϊκού κόσμου, είχε βαθύτατες συνέπειες στην ιστορία του αρχαίου κόσμου.
(Πηγές :Μαλλιώτα, Καβάφης, ο ποιητής της Ιστορίας (eranistis.net, Βικιπαδεία, φωτογραφικό υλικό από το διαδίκτυο)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου